تحليل و بررسي روايات ديني در موضوع به بند كشيده شدن شياطين و جلوگيري از آنها در ماه رمضان دو علت را نشان مي دهد با اين توضيح كه علت دوم در طول علت اول است :

1. طبيعت پيشگيرانه روزه


روزه به طور طبيعي زمينه اي را كه شيطان بر اساس آن انسان را به گم راهي مي كشاند از بين مي برد. به تعبير دقيق تر زنجيري كه در ماه رمضان شيطان را به بند مي كشد چيزي جز خود روزه نيست . از اين رو در حديث پيامبر خدا آمده است :
ان الشيطان ليجري من ابن آدم مجري الدم فضيقوا مجاريه بالجوع ;2
« شيطان در انسان جاري مي شود همچون جريان خون . پس با گرسنگي مجاري او را تنگ كنيد. »
اين حديث به روشني بر اين نكته دلالت دارد كه روزه به طور طبيعي مانع تسلط شيطان بر انسان مي شود. زنجيري كه روزه دارد نه تنها شيطان را به بند مي كشد بلكه كشش هاي نفس اماره را هم مهار مي كند آن را به اسارت درمي آورد و جلوي سلطه آن را بر انسان مي گيرد و به فرموده امير مومنان (عليه السلام) :
نعم العون علي اسر النفس و كسر عادتها التجوع ;3
« گرسنگي چه خوب ياوري براي اسيركردن نفس و شكستن عادت آن است ! »
بر اين اساس همه رواياتي كه در ستايش گرسنگي و نقش آن در خودسازي و تربيت نفس وارد شده اند هدف آنها ايجاد مانع طبيعي در برابر سلطه شيطان بر انسان و نگهداري انسان از كشش ها و اغواگري هاي نفس و نيز آزادسازي نيروهاي عقلي و شكوفاسازي استعدادهاي انساني است آن گونه كه از اين دو روايت ـ كه از مجموعه احاديث اين گونه برگزيده ايم ـ روشن مي شود4. پيامبر خدا فرمود :
جاهدوا انفسكم بالجوع و العطش فان الاجر في ذلك كاجر المجاهد في سبيل الله ;5
« به وسيله گرسنگي و تشنگي با نفس خويش جهاد كنيد; چرا كه پاداش آن مثل پاداش جهادكننده در راه خداست . »
نيز فرمود :
احيوا قلوبكم بقله الضحك و قله الشبع و طهروها بالجوع تصفو (تصف ) و ترق ;6
« دل هاي خود را با كم خنديدن و كم خوردن زنده كنيد و آن را با گرسنگي پاك سازيد تا صاف و رقيق شود. »

2. عنايت ويژه خداوند


افزون بر پشتوانه اي كه روزه به طور طبيعي براي روزه داران جهت جلوگيري از سلطه شيطان و اغواگري هاي او پديد مي آورد اين برنامه عبادي خود به خود زمينه ساز شمول عنايت هاي خدا بر آنان مي گردد. آنچه در روايات با عنوان به بند كشيدن شياطين در اين ماه آمده است به همين نكته اشاره دارد.
به عبارت ديگر عنايت الهي گزاف نيست تا سئوال شود چرا خداي سبحان مانع سلطه شيطان نمي شود و در بقيه ماه ها بين انسان و سلطه او فاصله نمي اندازد هرگز; بلكه ريشه اين توفيق و عنايت الهي در انتخاب خود انسان و ورود او به ميهمان سراي رمضان نهفته است .

علت سودنبردن از به بندكشيده شدن شياطين


در چارچوب تحليلي كه گذشت ـ كه مي رساند در اين ماه شياطين نسبت به انسان و دست كم نسبت به روزه داران سلطه ندارند ـ سوال اساسي دومي مطرح مي شود; چرا كه مي بينيم گاهي روزه داران هم در اين ماه دچار غفلت و گناه مي شوند. تشريع كفاره هايي كه براي درمان اين حالت هاست نيز گواه آن است . سيد ابن طاووس در تصوير اين نكته مي گويد :
يكي از دينداران از من پرسيد : « من از به بند كشيده شدن شياطين بهره چنداني نمي برم ; چون همان حالت غفلت را كه پيش از ماه رمضان داشتم دارم و گويا فرقي نكرده است و با زنجيرشدن ياران شيطان از آن كاسته نشده است ... » 7.
دو پاسخ به اين پرسش مي توان داد :

.1 شيطان به تنهايي زمينه ساز گناهان نيست .


اين پاسخ بر اين نكته استوار است كه خطاها و گناهاني كه از انسان سرمي زند تنها به شيطان و اغواگري او مربوط نمي شود; بلكه دو منشا اساسي ديگر هم دارد : نفس اماره و زنگارهاي متراكمي كه پيامد گناهان پيشين اند و دل را آلوده و سياه ساخته اند.
در واقع عنايت الهي اي كه در ماه رمضان شامل انسان مي شود تنها تاثير عامل نخستين را كه مربوط به شيطان است از بين مي برد; اما دو عامل ديگر همچنان نقش ايفا مي كنند و جهت زمينه سازي براي انحراف انسان و سرزدن گناهان از او و غافل ماندن وي كافي اند.
بر فرض كه روزه بتواند همه كشش هاي نفس اماره را بپوشاند و تاثير آن را در كشاندن انسان به طرف خطاها و گناهان از بين ببرد زنگارهاي متراكم از گناهان گذشته كافي اند كه براي روزه دار خطرآفرين باشند و او را در معرض غفلت و گناه قرار دهند.

.2 دربندبودن شيطان ها نسبي است .


از تحليل گذشته روشن شد كه زنجيري كه شيطان را به بند مي كشد از خود روزه ماه رمضان فراهم مي شود و نه از چيز ديگري . بنابراين هرچه روزه مستحكم تر و كامل تر باشد زنجيري كه شيطان را به بند مي كشد و جلوي نفس اماره را مي گيرد محكم تر خواهد بود و از ميزان غفلت و انحراف هاي ناشي از آن خواهد كاست .
بر اين پايه مي توان گفت : روزه آنان كه در ماه رمضان گناهاني مرتكب مي شوند روزه كاملي نيست . (ماه خدا محمدي ري شهري جلد اول مركز تحقيقات دارالحديث )

پى نوشت ها:

در
1 ـ در قرآن آمده است : (چون كار داوري به پايان مي رسد شيطان مي گويد : خداوند به شما وعده راست داد . و من به شما وعده دادم اما تخلف كردم . من بر شما سلطه اي نداشتم جز آن كه شما را دعوت كردم . شما هم پذيرفتيد. پس مرا سرزنش نكنيد و خودتان را ملامت كنيد) (ابراهيم آيه 22 ) .
2 ـ احيا علوم الدين : 347 1 ; المحجه البيضا : 148 5 عوالي اللنالي : 97 273 1 و ص 66 325 بحارالانوار : .42 70
3 ـ عيون الحكم و المواعظ : 494 غررالحكم : 9944
4 ـ براي آگاهي بيشتر از اين گونه روايات ر . ك : ص 135 (بركات ميهماني خدا حكمت ) و ص 137 (تقرب به خدا) و ص 145 (بهشتي شدن ).
5 ـ احيا علوم الدين : 124 3 ; المحجه البيضا : .146 5
6 ـ احيا علوم الدين : 129 3 ; المحجه البيضا : .154 5
7 ـ سيدابن طاووس (ر . ك : الاقبال : 73 1 ) .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: